Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)

Het Prikkelbare Darm Syndroom

Iedereen heeft weleens buikpijn en moeite met de stoelgang. Daarbij is het ook geen onderwerp voor op een feestje. Het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) is een complexe aandoening van de darmen, waarvoor tot op de dag van vandaag nog geen duidelijke oorzaak voor is gevonden. Dit betekent dat er nog geen kant-en-klare oplossing is voor deze aandoening. PDS kan ingrijpende gevolgen hebben voor de kwaliteit van leven.

Web diëtist
Om iedereen met PDS te helpen aan een verantwoord voedingsadvies heeft VodiService in samenwerking met de Prikkelbare Darm Syndroom Belangenvereniging een online web-diëtist aangesteld. Zij kan u informatie en instructie geven over uw dagelijkse voeding en daarmee helpen de klachten te verminderen.
Lees hier meer over de web diëtist van VodiService.

Wat is PDS?

De afkorting PDS staat voor Prikkelbare Darm Syndroom. Vaak wordt er ook gesproken over een spastisch colon of spastische darm. Deze benamingen zijn minder geschikt, omdat hiermee een specifieke oorzaak voor de aandoening wordt gesuggereerd.

Wat is de oorzaak van PDS?
Zoals eerdergenoemd is dé oorzaak van PDS nog niet bekend. Er zijn een groot aantal hypothesen. Op dit moment wordt PDS gezien als een biopsychosociale (lichaam, geest en omgeving) aandoening van de hersen-darm-as, mogelijk samenhangend met drie op elkaar inwerkende mechanismen (Guthrie, 2002):

Verhoogde gevoeligheid van de darmen
Veranderde beweging en doorstroming van de darmen
Psychosociale factoren

Komt PDS vaak voor?
PDS is de meest voorkomende chronische darmstoornis: 15 tot 20% van de vrouwen en 5 tot 20% van de mannen in Nederland heeft PDS. Het komt het meest voor vanaf het 15de tot het 65ste levensjaar. Personen met PDS hebben over het algemeen een gevoelige darm: de darm reageert eerder en heviger op prikkels dan de darmen van een gezond persoon.

Klachten bij PDS
Klachten bij PDS verschillen van persoon tot persoon. Ook kunnen de klachten steeds veranderen. Zo kan het zijn dat personen met PDS wekenlang dezelfde klachten hebben en vervolgens een maand lang klachtenvrij zijn.

Kenmerkend voor PDS zijn de terugkerende periodes van buikpijn en de veranderingen in het stoelgangpatroon. De pijn kan zeer hevig zijn, zodat normale bezigheden moeten worden onderbroken of volledig worden stopgezet, dit kan een grote impact hebben op bijvoorbeeld het werken. Naast een wisselende stoelgang hebben personen met PDS ook vaak last van zuurbranden, slikklachten, een brok in de keel, winderigheid, een opgeblazen gevoel, een opgezette buik en als laatst slijm in de ontlasting.

De huidige behandeling van PDS
De behandeling van PDS is multidisciplinair. Bij de behandeling zijn vaak een MDL arts, diëtist, fysiotherapeut en soms een hypnotherapeut nodig. Dit komt doordat PDS door meerdere factoren wordt beïnvloed. Voeding, beweging en het vermijden van stress zijn belangrijke factoren bij de behandeling van PDS. Daarnaast wordt er ook gebruik gemaakt van medicijnen. Bij sommige mensen met PDS kan het FODMAP dieet verlichting geven van de klachten. Lees hier meer over het FODMAP dieet.

De diagnose

PDS wordt geconstateerd wanneer aan de volgende criteria wordt voldaan:

De diagnose PDS wordt alleen gesteld als er geen goede verklaring voor de symptomen is te vinden ook niet na bloedonderzoek.
De symptomen moeten in ieder geval al langer dan 6 maanden bestaan
U moet gemiddeld minstens 1 dag per week in de afgelopen 3 maanden buikpijn hebben gehad
U moet tenminste 2 van de volgende 3 symptomen hebben:
- De buikpijn is gerelateerd aan de ontlasting
- Een verandering van de frequentie van de stoelgang: meerdere keren per dag ontlasting, in de vorm van diarree of minder vaak ontlasting door obstipatie
- De vorm van de stoelgang is veranderd: te hard of te waterig.

Symptomen die de diagnose versterken zijn:

Abnormale ontlasting (alles dat afwijkt van een stevige bruine ontlasting)
Slijm bij de ontlasting
Opgeblazen gevoel/opgezette buik
De symptomen worden erger na de maaltijd
Brandend maagzuur
Hoofdpijn
Fibromyalgie
Problemen met de blaas
Pijn bij het vrijen

Deze symptomen op zichzelf zijn echter geen geschikte manier om de diagnose PDS te stellen en ook niet alle patiënten hebben er last van.

Voeding en PDS

Richtlijnen Goede Voeding
Voeding is naast beweging en stress één van de belangrijkste factoren die invloed hebben op PDS. De multidisciplinaire richtlijn voor PDS (2015) beveelt het volgen van de Richtlijnen Goede Voeding aan. Hieronder een overzicht van de richtlijnen van Nederland:

Eet volgens een meer plantaardig en minder dierlijk voedingspatroon.
Beperk de consumptie van rood vlees, en met name bewerkt vlees. Dit komt ongeveer op 50-75 gram vlees per dag (vleeswaren meegerekend).
Eet dagelijks ten minste 250 gram groente en ten minste 200 gram fruit.
Eet dagelijks ten minste 3 volkoren boterhammen of bruine boterhammen.
Eet wekelijks peulvruchten.
Eet ten minste 20 gram ongezouten noten per dag.
Eet een keer in de week vis en dan bij voorkeur vette vis.
Neem enkele porties zuivel per dag, waaronder melk of yoghurt.
Drink dagelijks 1,5 tot 2 liter water.
Vervang boter, harde margarine door zachte margarine, vloeibare bak-en braadvet en plantaardige oliën.
Gebruik niet meer dan 6 gram keukenzout per dag.
Drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag.

Producten die de klachten verergeren
Er zijn een aantal voedingsmiddelen waar het merendeel van de PDS-patiënten klachten van krijgt. Zoals:

Suiker kan gaan gisten en gasvorming geven. Bovendien kan een overmaat aan suiker diarree tot gevolg hebben.
Vetrijke maaltijden en snacks.
Melk of producten afgeleid van melk. Zure melkproducten geven minder last. Vervangers van melk die door de meesten beter wordt verdragen zijn sojamelk en lactosevrije melk.
Vezels zorgen in sommige gevallen voor klachten
Alcohol, zwarte thee, koffie, chocolade en koolzuurhoudende dranken.
Sommige kruiden en specerijen.
Kunstmatige zoetstoffen kunnen zorgen voor extra gasvorming, buikpijn, krampen en diarree.

Vermijd bij overmatige gasvorming:

Prei, ui, (verse) knoflook, gekookte (zuur)kool (bloemkool en broccoli uitgezonderd), spruitjes, peulvruchten (bonen, linzen en erwten), paprika, champignons, rozijnen of andere gedroogde zuidvruchten, radijs.
Koolzuurhoudende dranken, bier, alcohol, zoete melk.
Suikers en kunstmatige zoetstoffen.
Drinken met een rietje.
Vermijd veel drinken en praten tegelijk, tijdens de maaltijd. Hierbij wordt lucht ingeslikt, dat op zijn beurt weer tot een opgeblazen gevoel kan leiden.

Soms is er sprake van een fructose-malabsorptie (slechte opname in de darmen van vruchtensuiker) of -intolerantie. Pas dan op met fruit, vruchtensap en honing. Er kan ook sprake zijn van een overgevoeligheid voor gluten of voor alleen tarwe.

Vezels en PDS

Voedingsvezel is de verzamelnaam voor de delen van plantaardig voedsel die onverteerbaar zijn, maar onmisbaar voor de spijsvertering. Voedingsvezels zijn belangrijk voor de maag-darmpassage. In het darmkanaal absorberen de vezels vocht en houden dat ook vast. Daardoor blijft de ontlasting soepel en zacht en passeert de ontlasting het spijsverteringskanaal gemakkelijker.

Vezels zitten vooral in volkorengraanproducten, peulvruchten, groenten en fruit. In Nederland zijn voldoende voedingsmiddelen beschikbaar om aan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vezels te komen. Toch eten maar negen op de tien Nederlanders voldoende vezels. Er zijn nieuwe aanwijzingen dat vooral vezels uit granen en fruit beschermen tegen hart- en vaatziekten en dat volkorengraanproducten het ontstaan van diabetes mellitus type 2 tegengaan. Ook is een vezelrijke voeding van belang voor het voorkomen van overgewicht.

Voordelen van voldoende voedingsvezels zijn:

De hoeveelheid ontlasting neemt toe
De ontlasting wordt zachter
Zorgen voor een verzadigd gevoel
Verhelpen/voorkomen diarree

Hoeveel vezels per dag?

Mensen met PDS kunnen hun ontlastingspatroon meestal verbeteren door over te stappen op een volwaardige voeding met voldoende vocht en vezels.

Hiernaast is een voorbeeld gegeven over hoe de optimale vezelinname behaald kan worden met verschillende voedingsmiddelen.

Er zijn verschillende typen vezels
Voedingsvezels worden onderscheiden in oplosbare of fermenteerbare voedingsvezels en onoplosbare, niet-fermenteerbare voedingsvezels.

Oplosbare of fermenteerbare voedingsvezels zijn bijvoorbeeld pectine, oligofructose, inuline en psyliumvezels. Ze komen voor in groente, fruit, peulvruchten, haver en maïs. Oplosbare voedingsvezels nemen water op en binden ook galzuren, glucose, cholesterol en vetzuren aan zich. Ze worden in de dikke darm afgebroken (gefermenteerd) door bacteriën. Daarbij komen stoffen vrij die de massa in de darm soepel houden en daarmee de darmpassage bevorderen. Belangrijk is ook dat deze vezels dienen als voedsel voor de goede darmbacteriën.

Onoplosbare, niet-fermenteerbare voedingsvezels zijn de zichtbare, grove vezels zoals die voorkomen in volkoren graanproducten en noten. Voorbeelden zijn cellulose, sommige hemi-cellulosen en lignine. Onoplosbare, niet-fermenteerbare voedingsvezels werken als een soort spons in de dikke darm. Ze zijn – meer dan de oplosbare voedingsvezels – in staat water te binden. Dat betekent dat de dikke darm flink wordt gevuld en wordt geprikkeld om in beweging te blijven.

Beweging en stress

Bewegen
Behalve de juiste voeding is bewegen belangrijk. Door te bewegen voel je je fitter en zit je lekkerder in je vel. Bewegen is voor iedereen goed, ook voor mensen met PDS. Door te bewegen blijf je fit en train je de spieren en gewrichten en je conditie neemt toe. Door een betere conditie verhoog je de natuurlijke weerstand tegen ziekte. Dit kan helpen als je door je darmen kwetsbaarder bent.

Bewegen heeft nog een aantal voordelen voor je darmen:

Regelmatig bewegen zorgt voor een betere darmwerking (bij obstipatie extra
belangrijk)
Minder vermoeid door te sporten; soms best lastig omdat je door de PDS
vaak al moe bent, echter vaak helpt het om de spiraal langzaam maar zeker te
doorbreken;
Het geef zelfvertrouwen, juist als het bewegen in kleine stapjes op de rit komt en je jezelf beter gaat voelen durf je meer en voel je weer wat beter

Stress: de hersen-darm as
Na stress of een ingrijpende gebeurtenis hebben veel mensen weleens last van hun darmen. Dit is niet zo vreemd, want onze hersenen en darmen communiceren met elkaar. Wetenschappers noemen deze ‘telefoonlijn’ de ‘hersen-darm as’. De stof serotonine is een ‘boodschapperstof’. Het beïnvloedt in het lichaam bepaalde stemmingen, zoals depressie of juist een gelukkig gevoel. Deze stof die zich voor meer dan 90% in de darm bevindt en verder vooral in de hersenen, speelt een zeer belangrijke rol bij de communicatie tussen darmen en hersenen.

In theorie zijn er verschillende communicatiestoornissen mogelijk:

De darmen sturen sterkere signalen dan normaal
De signalen worden versterkt op weg naar of in de hersenen
De hersenen sturen krachtiger of verkeerde signalen naar de darm
De darmen ontvangen de signalen niet op de juiste manier.

Het is moeilijk om met voeding de activiteit van serotonine positief te beïnvloeden, maar met medicijnen lukt dit wel. Medicijnen die de activiteit van serotonine verhogen, zoals antidepressiva, blijken zo ook werkzaam te kunnen zijn bij een minder goede darmfunctie zoals bij PDS. Zij verbeteren de gezondheid van de darmen en maken de darmen daarmee weerbaarder tegen communicatiestoornissen.

Probiotica
Recent wetenschappelijk onderzoek geeft aan dat bepaalde probiotische bacteriën in staat zijn om de barrièrefunctie van het darmslijmvlies te verbeteren. Op deze manier kunnen zij bijdragen aan het beschermen van het zenuwstelsel van de darmen tegen prikkelingen en schade.

Mediatie

Niet alle diëtisten zijn gespecialiseerd in medicatie bij PDS. Daarom is het verstandig om naar een arts te gaan. Hiernaast ziet u een overzicht van de meest voorkomende medicijnen die worden voorgeschreven bij de behandeling van PDS.

Boeken over PDS

Prof. dr. A.J.P.M. Smout: Prikkelbare Darm Syndroom

In dit boek komen de verschijnselen van het PDS ter sprake, maar ook van aandoeningen die er sterk op lijken. Veel aandacht wordt besteed aan de onderzoekmethoden die gebruikt worden om de diagnose PDS te stellen en andere ziekten uit te sluiten. Ook de oorzaken en behandelingsmogelijkheden worden uitgebreid beschreven. Speciale aandacht krijgen de maatregelen die men zélf kan nemen om de klachten te voorkomen of te verminderen. Het boek is bedoeld voor mensen bij wie de diagnose PDS is gesteld. Het kan hen helpen om te gaan met dit niet levensbedreigende, maar wel zeer lastige ziektebeeld. De auteur, prof. dr. A.J.P.M. Smout, is als gastro-enteroloog werkzaam in het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Met medewerking van de diëtisten A. Wipkink-Bakker en W.K. Visser. Uitgever: Kosmos.

Wolfganf Kruis en Martin Rebstock: Prikkelbare Darm.

Wolfganf Kruis en Martin Rebstock schreven het boek: Prikkelbare Darm. Een deel van dit boek betreft de zelfhulptechniek. Met het bijhouden van een dagboek ontdekt u algauw wat uw klachten verbetert of juist verergert. U krijgt tips over prikkelarme voeding, maar bijvoorbeeld ook speciale fitness-suggesties voor een versterkt en aangenaam lichaamsgevoel. Ook vindt u manieren voor gericht ontspannen en instructies voor bijzondere situaties zoals een buitenlandse reis of zwangerschap. De auteur: Wolfgang Kruis en Martin Rebstock. Uitgever: De Driehoek.

Maak contact met de diëtist

Heeft u vragen of wilt u meer weten over PDS?
Vodiservice heeft een team van diëtisten die u graag verder helpen.